Elżbieta Rogalska „Rozprawa o istocie Balatonu” w kontekście badań pedagogicznych

Arpad Tozser,  „Rozprawa o istocie Balatonu”,  przeł. Anna Górecka

„Rozprawa o istocie Balatonu

balaton jest taki

powiedział K w 1203 roku

i narysował pająka

balaton jest taki

powiedział T w 1615 roku

i narysował żółwia

a trzysta lat później

X mówi że balaton nie jest

ani żółwiem ani pająkiem i rysuje

trapez

tymczasem balaton to rybka

która pluska się w sobie” (Tozser, 2016)

Zastosowana metoda analizy

            Metoda jaką obrałam do interpretacji wiersza Arpada Tozser pod tytułem „rozprawa o istocie Balatonu” nosi nazwę: Analiza zawartości. Całość opieram o system oparty na analizie stopnia nasilenia postawy i wartości. Do całości interpretacji dołączam wiedzę znanych i cenionych naukowców oraz stworzoną na tej podstawie własną interpretacje omawianego utworu.

Przedstawienie autora wiersza oraz zastosowanych umiejętności poetyckich

            Arpad Tozser to poeta węgierski, który w latach 1971 – 1976 wykładał literaturę węgierską w wyższej szkole pedagogicznej w Nitrze. Lata 1991 - 2002 przeniosły Arpada Tozsera na Uniwersytet Komeńskiego, gdzie również był wykładowcą. Dzieła poety to między innymi: Gderliwa gwiazda, Dotknięcia, Genezis, Śmierć Finnegana – to tylko nikła część dzieł napisanych przez tego znakomitego autora. Swoje przemyślenia: eseje, rozprawy, studia o literaturze zamieścił w dziesięciu tomach.[1]Mam zaszczyt przyjrzeć się jednemu z jego wierszy pt. „rozprawa o istocie Balatonu”. Mam nadzieję, że moja analiza w odniesieniu do metodologii badań pedagogicznych przyczyni się do rozpowszechnienia jego uniwersalnej wizji.

            Każdą analizę wiersza powinno się rozpocząć od określenia fikcyjnej kreacji, która tworzy całość utworu poetyckiego. Podmiotem lirycznym „rozprawy o istocie Balatonu” jest człowiek, który analizuje Balaton jako pojęcie zmieniające formę na przestrzeni dziejów. Moja wizja bohatera lirycznego w tym utworze jest następująca. Monolog liryczny jest przedstawiany z nadzieją, że jego odbiorca zrozumie zawartą w nim idee, a to oznacza, że bohaterem lirycznym jest czytelnik, w odniesieniu do mojej analizy będą to pedagodzy – naukowcy, badacze. Monolog co prawda zakłada dłuższy opis, jednak w tej skrótowej wersji poglądów podmiotu lirycznego, można dostrzec ogrom jakości, skupię się więc na jej analizie, zamiast ilości. Okoliczności w jakich mógł pisać Arpad Tozser, a które to wynikają z jego biografii, to fakt, że wykładał na uniwersytecie pedagogicznym, a więc można usytuować jego poglądy w ramach metodologii badań pedagogicznych i ogólnie pojętej teroii pedagogicznej. Arpad Tozser przedstawia swoje poglądy na temat tego co dzieje się w szkolnictwie wyższym, a szerzej pedagogice. Jaki to typ liryki? Pod kątem patrzenia na „rozprawę o istocie Balatonu” jako stosunku autora do podmiotu lirycznego, można określić go mianem liryki osobistej lub liryki maski; pod kątem patrzenia ze względu na podjęty przez autora temat utwór można określić mianem liryki refleksyjno-filozoficznej tudzież polityczno-agitacyjnej – jednak jestem bardziej zobowiązana przyjąć pierwszą, to jest refleksyjno-filozoficzną, jako punkt wykładni, według której analizuje ten wiersz. Utwór ten będzie przeze mnie postrzegany jako elegia – w kontekście gatunku lirycznego. Obrałam taki kierunek, ponieważ autor porusza egzystencjalny temat, wyraża swoje poglądy, można powiedzieć dydaktyczne.

            Treść utworu zawiera w sobie następujące środki i figury stylistyczne, które można spotkać w liryce. Spotykamy się w nim z anaforą: „i narysował” w trzeciej i szóstej linijce utworu. Pojawia się również epifora: „roku” zastosowana dwa razy w wersach: drugim i piątym. Mamy do czynienia również z personifikacją – jeżeli rozpatrzymy dwa ostatnie wersy, jako odniesienie do cytowania samego siebie. Spotkamy również swoistą reifikację: gdzie balaton – jako jezioro i trapez, w kontekście urzeczowienia. Oczywiście Arpad Tozser używa symboli: balaton, pająk, żółw, trapez, ryba. Ostatnim elementem budowy lirycznej utworu jest synekdocha „która pluska się w sobie” – autor ma na myśli albo jezioro Balaton, albo osobę, która jest zachłyśnięta samą sobą i popada w samo - zachwyt.

           

Wiersz Arpada Tozsera w odniesieniu do metodologii badań pedagogicznych

            Powyższe rozczłonkowanie utworu na elementy składowe pozwala wyodrębnić dwa tematy utworu: jeziora węgierskiego albo poglądów autora na temat badań. Moje osobiste odczucie po przeczytaniu tego wiersza nasunęło mi myśl raczej na ten drugi temat, a mianowicie: wizję Arpada Tozsera na temat badań. Posłużę się tą wizją w celu analizy utworu pod katem badań pedagogicznych.

Kiedy czytam ten wiersz, za każdym razem uśmiech nie schodzi z mojej twarzy. Arpad Tozser trafia w samo sedno dziejących się zdarzeń w świecie nauki. Kwintesencją nauki jest zmienność poglądów na dany temat. Doskonale opisała to zjawisko Profesor Uniwersytetu Szczecińskiego Justyna Nowotniak: „Cele nauki zawsze pozostaną odmienne od celów wyjaśnień formułowanych przez badanych.” (Nowotniak, 2012). Badacz w toku prowadzenia badań, zaczyna od ustalenia co chce badać, ten sposób sprawia, że sytuuje się w danej koncepcji. Badania są robione po to żeby coś wyjaśniać lub prezentować faktyczny stan rzeczy[2]. Ewentualnie przewidywać następstwa[3]. Metodologia badań pedagogicznych mówi również o tym, że dane badanie powinno być powtarzalne, przy równoczesnej niepowtarzalności problemów badawczych[4]. Taki punkt widzenia sprawia, że każdy badacz ma szansę zmienić nominalność badanego zjawiska.

Ostatnie dwa wersy są według mnie kluczowe. To właśnie z nich dowiadujemy się, że rybka pluska się sama w sobie. Badacz jest więc zachłyśnięty sobą, swoimi badaniami i subiektywną wizją postrzeganego zjawiska. Oznacza to, że w swojej interpretacji odnosi się do własnych poglądów, przemyśleń, czy nasiąkniętych przez niego idei czytanej przezeń literatury. Jest to bezpośrednie nawiązania do opus citatum[5]. Jest to nawiązanie do fabryki dyplomów[6], jako produkcji cytowania osób znanych osobiście autorowi, tudzież cytowania samego siebie. Podmiot liryczny w toku analizy nazywania Balatonu, formułuje na jego temat różne tezy. Najpierw określano go mianem pająka, co w odniesieniu do metodologii badań i kultury cytowania, oznacza sieć tworzących się wzajemnie wspierających ogniw, pomiędzy różnymi autorami. Co do metodologii badań, jest to nawiązanie do problemu przeprowadzania badań w sieci, które ujmując dobitnie: nie są miarodajne[7]. Drugie określenie, którym posłużył się autor „rozprawa o istocie balatonu” to żółw. Jak wiadomo żółw jest zwierzęciem powolnym. Powolność tworzenia się czasopism, czy powolność przeprowadzania badań, które rozciągają się niekiedy przywodząc na myśl: urlop lub wakacje, szczególnie przy wyborze metody badań pedagogicznych: etnografii. Aż w końcu przychodzi nominacja: trapez. Trapez jako figura geometryczna ma dwa boki tej samej długości, dłuższą podstawę oraz krótszą górę swojej struktury. Wizję tą można nawiązać do odgórnej zasady: góra (władza) ma rację, podstawa (autor tekstu/badacz) musi uwzględniać ramiona (szereg wytycznych) w toku przeprowadzanych badań tudzież publikowania własnego artykułu. Michel Foucault określił tą wizję już dawno jako górowania wiedzy i władzy nad ludźmi[8]. Powstaje w ten sposób problem braku młodych naukowców w czasopismach punktowanych, braku możliwości wytworzenia dorobku naukowego przez uprzednio wspomnianych oraz problem przeprowadzania badań przez młodych badaczy, takich jakie leżą w ich wizji, ich strukturze mózgu, chęci wytworzenia nowej wiedzy podczas badania zjawiska, które ich interesuje, a które władza (góra trapezu) niekoniecznie pragnie realizować.

Cytowane prace:

Nowotniak, J. (2012). Etnografia wizualna w badaniach i praktyce pedagogicznej. Kraków: Impuls.

Tozser, A. (2016). rozprawa o istocie balatonu. Literatura na świecie, str. 5.

Pozostałe wykorzystane źródła:

B. Śliwerski,  http://boguslawsliwerski.pl/dydaktyka/porady/metodologia_badan.htm , data dostępu: 05.01.2017r.

E. Rogalska, wielość kontekstów konsumpcji w edukacji, w: „Publikacje edukacyjne” 2015/2016, http://www.publikacje.edu.pl/pdf/12303.pdf , data dostępu: 05.01.2017r.

Foucault, M.  Gry władzy, tłum. T. Komendant, [w:] Literatura na świecie, nr 6/1988.

Literatura na świecie nr 9-10/2016.

Rozważając tytuł „Fabryka dyplomów czy univertas” red. nauk. M. Czerpniak – Walczak.

Seminarium Justyny Nowotniak 2014/2015.

T. Pilch, T. Bauman (2001), Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa,
Wyd. Akademickie Żak, s. 43.

T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998, Wydawnictwo Akademickie "Żak".

---

[1] Literatura na świecie nr 9-10/2016.

[2] T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998, Wydawnictwo Akademickie "Żak".

[3] Seminarium Justyny Nowotniak 2014/2015.

[4] T. Pilch, T. Bauman (2001), Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa,
Wyd. Akademickie Żak, s. 43.

[5] E. Rogalska, wielość kontekstów konsumpcji w edukacji, w: „Publikacje edukacyjne” 2015/2016, http://www.publikacje.edu.pl/pdf/12303.pdf , data dostępu: 05.01.2017r.

[6] Rozważając tytuł „Fabryka dyplomów czy univertas” red. nauk. M. Czerpniak – Walczak.

[7]B. Śliwerski,  http://boguslawsliwerski.pl/dydaktyka/porady/metodologia_badan.htm , data dostępu: 05.01.2017r.

[8] Foucault, M.  Gry władzy, tłum. T. Komendant, [w:] Literatura na świecie, nr 6/1988.

autor:

Elżbieta Rogalska Absolwentka pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego. Członek Pracowni Badań nad Twórczością Joanny Kulmowej. Rektorskie stypendium Uniwersytetu Szczecińskiego uzyskała w latach 2015-2017, Stypendium dla najlepszych doktorantów w latach 2018-2020. Autorka Publikacji naukowych (w "Qualitative Inquiry", "Kultura-Społeczeństwo-Edukacja", "Pedagogika Szkoły Wyższej", "Nauczyciel i Szkoła","Kognitywistyka i Media w Edukacji"), literackich (w "Nestor") oraz ponad 76 publikacji popularno-naukowych. Zainteresowania badawcze oscylują wokół pedagogii Joanny Kulmowej, Janusza Korczaka, Edukacji Artystycznej, „Tanatopedagogiki", Józefa Tischnera, Michel Foucaulta, Jana Pawła II, badań biograficznych, autoetnografii oraz problematyki wyższej edukacji. https://orcid.org/0000-0001-7529-315X

Fanpage bloga Elżbieta Rogalska