Rodzaje agresji Elżbieta Rogalska

Agresja ma wiele rodzajów:

agresja impulsywna, agresja z socjalizowana, agresja otwarta, agresja ukryta, agresja reaktywna, agresja zamierzona, agresja wroga, agresja instrumentalna. Agresja najczęściej jest kojarzona z zaburzeniem zachowania, jako konflikt z prawem. Zaburzenie zachowania może być pojmowane w dwojaki sposób: jako ODD, czyli zaburzenia opozycyjno-buntownicze lub jako CD zaburzenia zachowania. Podział ten jest podziałem na kryteria diagnostyczne: zaburzenia opozycyjno-buntownicze i zaburzenia zachowania. Potocznie zaburzenia zachowania są pojmowane jako przeszkadzające dorosłym zachowania, które go denerwują. Czym różnią się ODD od CD? CD czyli zaburzenie zachowania różni się od ODD, czyli zaburzenia opozycyjno-buntowniczego tym, że w CD sprawca ma wykształcony wzór myślenia, według, którego postępuje i siłą rzeczy jest trudniej takiego człowieka zmienić. Zaburzenia zachowania powstają poprzez czynniki biologiczne, techniki i metody wychowania oraz przekaz wartości i postaw odbierany przez osobę od środowiska, w którym żyje: rówieśników, sąsiadów etc. Agresja powstaje na bazie zaburzeń zachowania i zaburzeń opozycyjno-buntowniczych. Zazwyczaj przejawy agresji są przypisywane do zaburzeń opozycyjno-buntowniczych, np. Kolega zabrał koledze kapcia i nie chce mu oddać do tego chłopcy się szarpią; dziewczynka kiedy ma zrobić coś co nie jest po jej myśli np. posprzątać pokój, zaczyna płakać długo i zapierać się przed pójściem do pokoju w celu posprzątania – są to typowe zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Kiedy mamy do czynienia z zaburzeniami zachowania CD, wówczas dochodzi do naruszenia norm społecznych, np. zarzucanie kosza na głowę nauczyciela, grożenie nożem i wymuszanie kieszonkowego na młodszych kolegach w szkole, bójka z użyciem broni białej etc. Różnica w interpretowaniu zachowania i przypisywaniu go do którejś z kategorii diagnostycznej jest widoczna. Zaburzenia zachowania CD są zdecydowanie bardziej agresywne, bardziej szkodzące zdrowiu osób w nich uczestniczących.

            Osoba, która nie zna norm zachowania - nie wie jak się zachować, równocześnie dla reszty społeczeństwa jest śmieszna – powoduje to reakcje agresywne. Agresja to zachowanie, czyn, w którego wyniku szkodę ponosi osoba druga lub przedmiot.

Najprostszym podziałem agresji

jest podział na agresję słowną i agresję fizyczną. Agresja słowna to wywoływanie określonego przymusu wobec drugiej osoby z użyciem słów: mobbing, wyzwiska czy zastraszanie. Agresja fizyczna to zachowania i czyny powodujące uszczerbek na zdrowiu lub stanie cielesnym osoby lub przedmiotu. Przy czym działania te są celowe. Do tego typu agresji zaliczymy agresję impulsywną. Jak sama nazwa wskazuje agresja impulsywna charakteryzuje się agresywną odpowiedzią na dziejące się wewnątrz osoby emocje. To frustracja powoduje, że osoba przejawiająca agresję impulsywną, chce skrzywdzić drugą osobę lub przedmiot. Do tego typu agresji zaliczymy również nieradzenie sobie z emocjami pod wpływem trudnej sytuacji społecznej. Podobnym rodzajem agresji jest agresja reaktywna. Jak sama nazwa wskazuje agresja reaktywna jest reakcją na coś. Dziecko reaguje na zastaną sytuacje, najczęściej na zaczepki dotyczące jego lub kogoś mu bliskiego, frustracją, złością – agresją. Agresja ta jest powodowana chęcią zemsty, zamknięcia toczącego się jadu słów lub gestów. Jest to wyładowanie piętrzących się emocji, redukcja napięcia. Osoby, które prezentują ten typ agresji są często odrzucane przez rówieśników, jeżeli po prowokacji ktoś reaguje agresją jest uznawany za słabego psychicznie, bądź niestałego w reakcjach emocjonalnych – zwłaszcza gdy reagują agresją na niewielki stopień prowokacji, lub prowokację nieistniejącą – wymyśloną, domyślaną, wyobrażoną. 

Na agresję reaktywną wpływ mają:

- stosowanie przez rodziców zbyt surowej, restrykcyjnej dyscypliny;

- przemoc, maltretowanie fizyczne;

- trudna sytuacja rodzinna;

- czynniki temperamentalne – duża impulsywność, zaburzenia uwagi.

Artur Kołakowski – Zaburzenia zachowania u dzieci. Teoria i praktyka, s. 23.

Gdy rodzic przejawia zachowania nieadekwatne do sytuacji – sprawia to, że dziecko staje się podobne, uczy się, że za pomocą wybuchu agresji może coś uzyskać, lub uczy się, że na przemoc werbalną trzeba reagować przemocą fizyczną. Im częściej dziecko widzi przemoc w domu, tym większe prawdopodobieństwo, że sam będzie ją stosował wobec rówieśników, w domu, w życiu dorosłym. Kolejnym typem agresji jest agresja z socjalizowana. Polega ona na tym, że osoba dokonuje co jakiś czas (często w stałych odstępach czasu) przemoc wobec innej osoby, najczęściej są to wymuszenia, sprawca kieruje się własnym dobrem i działa w celu osiągnięcia korzyści, czy to materialnej, czy duchowej. Natomiast agresja otwarta jest związana ze złością, z jawnym przejawem lęku i gorszej samokontroli emocjonalnej. Zazwyczaj są to bójki, kiedy osoba nie może wytrzymać i nie chcąc głębić w sobie emocji, wybucha praktycznie od razu, bez zastanowienia. Jest też nazywana agresją czynną. Istnieje również agresja ukryta, która wiąże się z tym, że sprawca liczy, że jego czyny nie zostaną wykryte. Sprawca w pełni kontroluje przebieg agresji ukrytej, są to wszelkiego rodzaju ucieczki z zajęć, czyli wagarowanie, podpalenia, kradzieże. Natomiast agresja zamierzona to rodzaj agresji nastawionej na odniesienie korzyści, na cel, np. zastraszanie słabszych dzieci, bezwzględne traktowanie innych. Agresja wroga to typ agresji, w której sprawca jest nastawiony na zranienie przeciwnika, jest najczęściej powodowana impulsem. Agresja instrumentalna to najczęściej chęć odegrania się, chęć pokonania przeciwnika. Agresja instrumentalna nie jest powodowana impulsem, raczej sprawca jest nastawiony na odniesienie jakiegoś typu korzyści.

            W kontekście edukacji, zwłaszcza wczesnoszkolnej i przedszkolnej, temat rodzajów agresji jest bardzo istotny. Jeżeli przejawy ODD – zaburzeń opozycyjno-buntowniczych zostaną szybko zauważone i zostaną wprowadzone środki dążące do ich zlikwidowania, zaniku,

wówczas ODD nie przerodzi się w CD

– zaburzenia zachowania. Oddziaływanie wychowawcze to jeden z czynników wpływających na charakter dziecka, jeśli wychowanie padnie na podatny grunt, wówczas jest większe prawdopodobieństwo, że dziecko w przyszłości nie będzie przejawiać CD. Jednak wszystko to zależy od charakteru, pamiętajmy, że większą część zachowania dziecka określają jego geny, budowa i rozwój ośrodkowego układu nerwowego, doświadczenia życiowe, rodzinne, oraz temperament dziecka. Jeżeli zachowania ODD zostaną powstrzymane, to dziecko nie będzie przejawiać zachowania CD i wówczas nie powinno przejawiać agresji wobec innych osób i przedmiotów, czy zwierząt.

Literatura: 

red. Artur Kołakowski, Zaburzenia zachowania u dzieci. Teoria i praktyka, GWP, Sopot, 2014r.

autor: Elżbieta Rogalska: z wykształcenia technik informatyk, pedagog. Pracuje jako copywriter - content marketer. 

Pedagog, technik informatyk. Publikowała na łamach: "Edukacja i Dialog", "Nestor" i licznych portalach edukacyjnych i poetyckich.

Zajmuje się tematyką:  Przywództwem w edukacji, Tanatopedagogiką, Ciszą w życiu i twórczości Janusza Korczaka, Sytuacją Szkoły Wyższej w Polsce, Michelem Foucaultem, Reportażem, Horrorem wampirycznym,  Mateuszem Grzesiakiem, Justyną Nowotniak, e-commerce, content-marketing, SEO.

Fanpage bloga Elżbieta Rogalska